EN 1186 Gıdalarla Temas Eden Madde ve Malzemeler Plastiklerin Testleri

Gıda ile temas eden malzemeler, gıda ile temas halinde olması amaçlanan malzemelerdir. Bunlar bir bardak veya alkolsüz içecekler için bir kutu gibi oldukça açık malzemeler olabildiği gibi, bir gıda fabrikasındaki veya bir kahve makinasındaki malzemeler gibi de olabilir. Gıda ile temas eden bu malzemeler, plastik, kauçuk, kağıt, kaplamalar ya da metal benzeri çeşitli maddelerden üretilmektedir. Çoğu durumda bir kombinasyon da kullanılmaktadır. Örneğin, meyva suları için bir karton kutu, içten dışa olmak üzere, plastik tabaka, alüminyum, kağıt, baskı ve yüzey kaplaması içerebilir.

Gıda ile temas eden malzemeler şu şekilde gruplanabilir:

• Pişirme araç gereçleri: tencereler, pişirme kapları, tavalar, tepsiler, çaydanlık ve benzerleri
• Sofra takımı: çatal bıçak takımı, içme ekipmanları, tabaklar, cam eşyalar, seramik eşyalar ve benzerleri
• Çocuk ve bebek ürünleri: çatal kaşık setleri, beslenme ekipmanları, biberonlar, emzikler ve benzerleri
• Gıda paketleme ürünleri: kaplar, şişeler, kutular ve benzerleri
• Gıda işleme ekipmanları: bıçaklar, taşıyıcılar, hortumlar ve benzerleri
• Gıda işleme malzemeleri: yapıştırıcılar, kapaklar, eldivenler, filtreler ve benzerleri

Gıda maddeleri, tüketicilere sunulmadan önce, üretimi, işlenmesi, depolanması, hazırlanması ve sunulması sırasında birçok malzeme ile temas etmektedir. Bu tür malzemeler ve nesneler gıda ile temas eden malzemeler olarak adlandırılmaktadır. Bu malzemeler iki yoldan gıda ile temas etmektedir:

• Malzemeler gıda ile temas ettirme amaçlıdır. Yani zaten gıda ile temas halindedir.
• Malzemeler gıda ile makul şekilde temas ettirilebilir veya bileşenlerini normal veya öngörülebilir kullanım altında gıdaya aktarabilir.

Bu ikinci durum, doğrudan veya dolaylı teması içermektedir. Örneğin yiyecek taşımak için kullanılan kaplar, gıda işleme makinaları, ambalaj malzemeleri, mutfak eşyaları ve sofra takımları gibi. Bu malzemelerin bileşenleri, hem tüketici sağlığını olumsuz bir şekilde etkilemesi hem de gıdanın kalitesini etkilememesi açısından durağan (inert) olmak zorundadır. Gıdalar ile temas eden malzemelerin güvenliğini sağlamak için Avrupa Birliği ülkelerinde bir dizi yasal düzenleme yürürlüktedir. Bu düzenlemelere göre malzemelerin, bileşenlerini insan sağlığına zararlı düzeylerde gıdaya salmaması ve gıdanın bileşimini, tadını ve kokusunu kabul edilemez bir şekilde değiştirmemesi gerekmektedir.

Gıda ile temas eden malzemeler, tüketici tarafından güvenli olmayan miktarlarda vücuda alınırsa, malzemenin kendisinden gıda maddesine geçerek sağlık ile ilgili kaygılar oluşturabilecek kimyasal maddeler içerebilir. Gıda ile temas eden malzemeler, gıda maddesinin hasar görmesini veya bozulmasını önlemede önemli bir role sahiptir ve gıda zinciri boyunca çok önemlidir. Bu nedenle, potansiyel olarak tehlikeli maddelere maruz kalmayı önlemek ve tüketicinin sağlığını korumak için güvenliklerinin dikkatlice değerlendirilmesi gerekmektedir.

Yabancı cisimler dışında, eskiden gıda ile temas eden malzemeler genelde bir gıda güvenliği kaygısı kaynağı olarak görülmüyordu. Ancak son yıllarda gıda ile temas eden malzemeler ile ilgili çeşitli sorunlar gıda tedarikini etkilemiştir ve işletmelerin ve tüketicilerin dikkatini çekmiştir.

Gıda ile temas eden malzemeler ile ilişkili potansiyel fiziksel, mikrobiyolojik, kimyasal ve alerjen tehlikeleri ve bunların risk faktörleri, ahşap, metal veya plastik malzeme türüne göre değişmektedir.

Ülkemizde de Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından yaynlanan EN 1186 standartlar dizisi şu bölümlerden oluşmaktadır:

• Bölüm 1: Gıdalara geçen maddelerin tayini için şartlar ve deney metotlarının seçimi. Bu standart, bir plastik eşyanın belli bir uygulama için en uygun test türü, test koşulları ve test yönteminin seçimi konusunda önerilerde bulunmaktadır. Birçok plastik eşya için, eşyanın test edildiği forma göre EN 1186-2 ila EN 1186-9 arası standartlarda yer alan yöntemler uygundur.
• Bölüm 2: Tam daldırma ile zeytinyağına toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, plastik malzemelerden ve eşyalardan yağlı gıda benzerlerine genel geçişin belirlenmesi için test yöntemleri açıklamaktadır. Testler sırasında 20 derecenin üzerindeki ve 100 dereceye kadar (100 derece hariç) sıcaklıklarda yağlı bir gıda benzerine test örnekleri daldırılmaktadır. Bu test yöntemi en çok filmler ve tabakalar şeklindeki plastikler için uygundur.
• Bölüm 3: Tam daldırma ile sulu gıda benzerlerine toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, 40 derecede 10 gün, 24 saat veya 2 saat ya da 70 derecede 2 saat boyunca sulu gıda simülantına toplam daldırma yoluyla, gıda maddeleri ile temas etmesi amaçlanan plastiklerden sulu bazlı gıda benzerlerine genel geçişin belirlenmesine yönelik bir test yöntemini açıklamaktadır. Bu test yöntemi en çok filmler ve tabakalar şeklindeki plastikler için uygundur.
• Bölüm 4: Hücre ile zeytinyağına toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standartta açıklanan test yöntemi ile, 40 derece 10 gün, 24 saat veya 2 saat veya 70 derecede 2 saat boyunca standart bir hücre veya eşdeğer bir hücrede yağlı gıdalarla teması söz konusu olan levha veya film şeklindeki plastiklerin bir yüzeyi zeytinyağına maruz bırakılarak göçen toplam madde miktarı tespit edilmektedir.
• Bölüm 5: Hücre ile sulu gıda benzerlerine toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, sadece gıda maddeleri ile temas etmesi amaçlanan tabaka ve film şeklindeki plastiklerin bir yüzeyinden sulu bazlı gıda benzerlerine maruziyet yoluyla genel göçün belirlenmesine yönelik bir test yöntemini açıklamaktadır. Testler sırasında bir hücrede 40 derecede 10 gün, 24 saat veya 2 saat veya 70 derecede 2 saat boyunca gıda temas yüzeyi, seçilen gıda benzerine maruz bırakılmakta ve plastiklerin yalnızca bir yüzeyinden su bazlı gıda benzerlerine toplam migrasyon miktarı tayin edilmektedir. Bu test yöntemi en çok filmler ve tabakalar şeklindeki plastikler için uygundur.
• Bölüm 6: Bir torba kullanılarak zeytinyağına toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, yağlı gıda maddeleri ile temas etmesi amaçlanan tabaka ve film şeklindeki plastiklerin bir yüzeyinden bir torbada maruziyet yoluyla genel göçün belirlenmesine yönelik bir test yöntemini açıklamaktadır. Testler sırasında bir hücrede 40 derecede 10 gün, 24 saat veya 2 saat veya 70 derecede 2 saat boyunca gıda temas yüzeyi, seçilen gıda benzerine maruz bırakılmakta ve plastiklerin yalnızca bir yüzeyinden toplam migrasyon miktarı tayin edilmektedir. Bu test yöntemi en çok filmler ve tabakalar şeklindeki plastikler için uygundur.
• Bölüm 7: Sulu gıdalara geçen maddelerin tayini - Torba metodu. Bu standart, plastik film veya tabakayı standart poşetler halinde oluşturarak ve seçilen bir gıda benzeriyle doldurarak 70 dereceye kadar sıcaklıkta, gıda maddeleri ile temas etmesi amaçlanan plastiklerden sulu bazlı gıda benzerlerine genel geçişin belirlenmesine yönelik test yöntemlerini açıklamaktadır.
• Bölüm 8: Ürün doldurma ile zeytinyağına toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, bitmiş ürünü zeytinle doldurarak, yağlı bir gıda maddesi ile temas etmesi amaçlanan, bitmiş ürünler şeklindeki plastiklerin bir yüzeyinden toplam göçünün belirlenmesi için bir test yöntemini açıklamaktadır. Bu testlerde test numuneleri 40 derecede 10 gün, 24 saat veya 2 saat veya 70 derecede 2 saat bekletilmektedir. Bu test yöntemi, çok büyük olmadıkları sürece homojen olmayan nesnelerin test edilmesi için uygundur. Bu yöntem, en çok doldurulabilen kaplar ve eşyalar şeklindeki plastikler için uygundur.
• Bölüm 9: Ürün doldurma ile sulu gıda benzerlerine toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, gıda maddeleri ile temas etmesi amaçlanan plastiklerden sulu bazlı gıda benzerlerine, eşyaları 10 gün, 24 saat veya 2 saat boyunca 40 derecede ve 2 saat 70 derecede, sulu gıda benzeriyle doldurarak, genel geçişin belirlenmesine yönelik bir test yöntemini açıklamaktadır. Bu yöntem, en çok doldurulabilen kaplar ve eşyalar şeklindeki plastikler için uygundur.
• Bölüm 10: Zeytinyağına toplam migrasyon için deney yöntemleri (zeytinyağı özütlemesinin tam gerçekleştirilemediği durumlarda kullanılan modifiye yöntem). Bu standart, seçilen zamanlar için 175 dereceye kadar 5 derecenin üzerindeki herhangi bir sıcaklıkta yağlı gıda benzerine test numunelerinin tamamen daldırılması ile, plastik malzemelerden ve eşyalardan yağlı gıda benzerlerine genel göçü belirlemeye yönelik test yöntemlerini açıklamaktadır.
• Bölüm 11: 14C etiketli yapay trigliseritlere geçen maddelerin tayini. Bu standart, 20 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda ve 121 dereceye kadar (121 derece dahil) seçilen zamanlar için, plastik malzemelerden ve eşyalardan 14C etiketli sentetik trigliseritlerin bir karışımına yağlı gıda benzerlerine genel geçişin belirlenmesine yönelik test yöntemlerini açıklamaktadır. Bu yöntemler, filmler ve tabakalar biçimindeki plastikler ve doldurulabilen kaplar ve eşyalar için uygundur.
• Bölüm 12: Düşük sıcaklıklarda toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, düşük sıcaklıklarda, yarım saat, 1 saat, 2 saat, 24 saat ve 10 gün boyunca 5 derecede veya 20 derece boyunca gıda maddeleri ile temas etmesi amaçlanan plastiklerden toplam göçün belirlenmesine yönelik test yöntemlerini açıklamaktadır. Bu test yöntemleri, çok çeşitli formlardaki plastik numuneler için uygundur.
• Bölüm 13: Yüksek sıcaklıklarda toplam migrasyon için deney yöntemleri. Bu standart, 100 ila 175 derece dahil olmak üzere, seçilen zamanlarda test numunelerinin bir yağlı gıda benzerine tamamen daldırılması ile, plastik malzemelerden ve eşyalardan yağlı gıda benzerlerine genel geçişin belirlenmesine yönelik test yöntemlerini açıklamaktadır.
• Bölüm 14: İzo-oktan ve yüzde 95 etanollü deney ortamı kullanılarak yağlı gıda maddeleriyle temas etmesi amaçlanan plastiklerden “yerine geçme deneyleri” için toplam migrasyon deney yöntemleri. Bu standart, tüm sıcaklıklarda ve herhangi bir süre boyunca yağlı gıda maddeleri ile temas etmesi amaçlanan plastiklerden toplam göçün belirlenmesi için uçucu test ortamı, izo-oktan ve yüzde 95 sulu etanol ile gerçekleştirilen ikame testleri için test yöntemlerini açıklamaktadır.
• Bölüm 15: İzo-oktan ve/veya yüzde 95 etanole hızlı özütleme ile yağlı gıda benzerlerine migrasyon için alternatif deney yöntemleri. Bu standart, yağlı gıda benzerlerine genel göçün değerlendirilmesi için daha şiddetli bir test karakterine sahip bir ekstraksiyon testi şeklinde iki alternatif test yöntemi açıklamaktadır.

Esas olarak gıdayla temas eden malzemelerin güvenliği, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) tarafından değerlendirilmektedir. Bu malzemelerin güvenliği, bunları piyasaya sunan işletmeler tarafından sağlanmalıdır. Resmi kontrolleri ise Avrupa Birliği ülkelerinin yetkili makamları tarafından yapılmakta ve test edilmektedir. Bu kontroller ve testler ile, gıda ile temas eden malzemelere yönelik şu hususlar hedeflemektedir:

• Tüketicilerin sağlığını korumak
• İç pazarın etkin işleyişini sağlamak

Kısaca gıda ile temas eden malzemeler şu şekilde tanımlanmaktadır:

• Gıda ile temas ettirilmesi amaçlanan
• Zaten gıda ile temas halinde olan ve bu amaç için tasarlanan
• Normal veya öngörülebilir kullanım altında gıda ile temasa geçmesi veya bileşenlerini gıdaya aktarması makul olarak beklenen

Kuruluşumuz, sayısız test, ölçüm, analiz ve değerlendirme çalışmaları arasında, eğitimli ve uzman bir kadro ve gelişmiş teknolojik donanımı ile, ulusal ve uluslararası standartlar çerçevesinde, talep eden kuruluşlara EN 1186 Gıdalarla temas eden madde ve mamüller plastikler standartlar dizisi kapsamında test hizmetleri vermektedir.